Esperanto/Gramática/Sufijos

De Wikilibros, la colección de libros de texto de contenido libre.

Índice de la sección
«Gramática»


Se les llama afijos a un pequeño grupo de 40 raíces que se utilizan principalmente en palabras compuestas. Algunos afijos aparecen al final de las palabras, a esos se les llama sufijos.

A los que aparecen al inicio de las palabras se les llama prefijos.

La distinción entre afijos y raíces ordinarias carece de un principio unificado, siendo determinada por la tradición en muchos casos. Sin embargo, se puede considerar que un afijo es una raíz a la que se aplican reglas especiales en la formación de palabras, mientras que una raíz ordinaria participa en la creación de palabras según reglas convencionales. Los prefijos suelen servir como elementos precisos que modifican el significado de la palabra principal que les sigue, aunque hay excepciones como los prefijos ge~ y mal~, cuyo impacto en el significado del elemento posterior es tan significativo que no puede explicarse como una combinación ordinaria, lo que los clasifica como verdaderos afijos.

Sufijos[editar]

Sufijo Descripción Ejemplos
~aĉ~ Peyorativo (expresa una opinión despectiva sobre el objeto o acción)
  • skribi [s'kri.bi]v; escribir. ⇛ s.kri'ba.ĉi [skribatʃi]v; garabatear.
  • rigardi [ri'gar.di]v; mirar. ⇛ rigardaĉi [ri.gar'da.tʃi] quedarse embobado mirando.
-ad- imperfecto (denota acción frecuente, repetida, o continua)

parolo (palabra) - parolado (discurso)

-aĵo de manifestación concreta

manĝi (comer) - manĝaĵo (comida)

-ano miembro, seguidor, participante, habitante
  • kristo (Cristo) - kristano (cristiano); Markso (Marx) - marksano (marxista); USo (EEU) usonano (norteamericano) [diferente de amerikano: habitante de America (Ameriko)]
-aro colectivo o grupo
  • arbo (árbol) - arbaro (bosque); homo (hombre) - homaro (humanidad) [diferente de homamaso (gentío)]
-ĉjo forma afectiva del masculino; la raiz queda cortada
  • patro (padre) - paĉjo (papi); frato (hermano) - fraĉjo (hermanito)
-ebla posible
  • kredi (creer) - kredebla (creible); vidi (ver) - videbla (visible)
-eco una cualidad abstracta
  • amiko (amigo) - amikeco (amistad); bona (bueno) - boneco (bondad); Italo (Italia) - italece (italianesco)
-eg- aumentativo; a veces con connotación despectiva al usarse en personas
  • domo (casa) - domego (mansión); libro (libro) - librego (tomo); varma (caliente) - varmega (muy caliente);
-ejo lugar caracterizado por la raiz (no usado para toponimos)
  • lerni (aprender) - lernejo (escuela); vendi (vender) - vendejo (tienda); kuiri (cocinar) - kuirejo (una cocina), senakva (sin agua, seco) - senakvejo (desierto)
-ema tener tendencia a
  • ludo (juego) - ludema (juguetón); paroli (hablar) - parolema (charlatan), kredi (creer) - kredema (crédulo)
-enda mandatorio
  • pagi (pagar) - pagenda (de pago), lagi (leer) - legendaĵo (texto de requerida lectura)
-ero la parte más pequeñá
  • ĉeno (cadena) - ĉenero (eslabón); fajro (fuego) - fajrero (chispa); neĝo (nieve) - neĝero (copo de nieve)
-estro lider, jefe
  • lernejo (escuela) - lernejestro (director de escuela); urbo (ciudad) - urbestro (alcalde); cent (cien) - centestro (centurion)
-et- diminutivo; a veces con connotaciones afectivas cuando se usa en personas
  • domo (casa) - dometo; libro (libro) - libreto; varmeta (templado); rideti (sonreir)
-io ciudad del mismo nombre que un accidente geográfico o etnia
  • Meksiko (Ciudad de Mexico) - Meksikio (Mexico); Niĝero (el rio Niger) - Niĝerio (Nigeria); Anglo (persona inglesa) Anglio (Inglaterra); patro (padre) - patrio (tierra materna) [la palabra "io" obtenida no se puede usar como raiz "-i-"]
-iĉo masculino
  • patro (progenitor, genero neutro) - patriĉo (padre, genero masculino)
-ido descendiente directo
  • kato (gato) - katido (cachorro de gato); reĝo (rey) - reĝido (principe); arbido (brote); izraelido (israelita, descendiente de Israel)
-igi hacer, causar
  • morti (morir) - mortigi (matar); purigi (limpiar); konstruigi (construir)
-iĝi volverse (produce verbos intransitivos)
  • amuziĝi (divertirse); naskiĝi (nacer); ruĝiĝi (ruborizarse)
-ilo instrumento
  • ludi (jugar) - ludilo (juguete); tranĉi (cortar) - tranĉilo (cuchillo); helpi (ayudar) - helpilo (remedio, instrumento de ayuda)
-ino femenino
  • bovo (toro) - bovino (vaca); patro (padre) - patrino (madre); studento (estudiante) - studentino (mujer estudiante)
-inda merece la pena
  • memorinda (memorable); kredinda (creible, que merece la pena ser creido); fidinda (merece la pena depender de ello)
-ingo recipiente contenedor
  • glavo (espada) - glavingo (vaina); kandelo (vela) - kandelingo (candelabro); fingro (dedo) - fingringo (dedal)
-ipo forma afectiva del tercer género; la raiz queda cortada
  • knabo chico - knabipo (chique o chico cuyo género no es ni varón ni mujer); patro (padre) - patripo (progenitor ni mujer ni varón)
-ismo doctrina, sistema
  • komunismo (Comunismo); kristanismo (Cristianismo)
-isto persona profesional o vocacionalmente ocupada con una idea o actividad
  • instruisto (profesor); dentisto (dentista); komunisto (comunista)
-njo forma afectiva del femeninoo; la raiz queda cortada
  • Jonjo (Joanie); panjo (mami); anjo (abuelita)
-obla multiplo
  • duobla (doble); triobla (triple)
-ono fracción
  • duona (mitad); centono (centesima)
-ope en raciones
  • duope (de dos en dos); goto - gutope (gota a gota)
-ujo contenedor, país (u entidad política), o árbol de cierta clase de fruta (uso arcaico)
  • monujo (un monedero, de "mono", dinero); Anglujo (Inglaterra ["Anglio" se usa más]); Kurdujo (Kurdistan, las tierras kurdas); pomujo (manzano [ahora "pomarbo"])
-ulo una persona caracterizada por la raiz
  • junulo (un joven); sanktulo (un santo); abocoulo (un lector primerizo, de "aboco", "ABC"); aĉulo (desgraciado, del sufijo "aĉ"); tiamulo (un contemporaneo, de "tiam", entonces)
-um- sufijo indefinido (usado arbitrariamente)
  • kolumo (un collar, de "kolo", cuello); krucumi (crucificar, de "kruco", cruz); malvarmumo (un resfriado, de "malvarmo", frio); plenumi (completar, de "pleno", completo); brakumi (abrazar, de "brako", brazo); dekstrume (en sentido de las agujas del reloj, de "dekstro", derecha)
-pjo forma afectiva del tercer género; la raíz queda cortada
  • patro (padre) - papjo (progenitor ni masculino ni femenino tiernamente); frato (hermano) - frapjo (hermanite)

InformaciónGramáticaLecturasEjerciciosEnlaces
Lecciones: 123456789101112
Diccionario UniversalVocabularioGlosario de consulta
ABC, ĈDEFG, ĜH,ĤIJ, ĴKLMNOPRS, ŜTUVZ